Petrol Fiyatları 20 Dolara Düşerken-Doç.Dr.Rüstem Yanar
Petrol fiyatlarında Haziran 2014’de başlayan düşüş inanılmaz bir noktaya ulaştı. Haziran 2014 Brent tipi petrolün varil fiyatı 110 Dolar seviyesinde idi.Petrol Fiyatları Haziran 2014’ göre yüzde 70’in üzerinde azaldı. Geçtiğimiz Temmuz ayında Uluslararası Enerji Ajansı 2015 yılsonu tahmini 50-55 dolar olacağını düşünüyordu. Ama fiyatlar 30 dolar civarında gerçekleşti. Gelinen nokta itibarı ile petrol 30 dolarlık kritik eşiğin altına düşmesi ile birlikte değer kaybını sürdürüyor. Fiyatların 20 dolarlar seviyesine kadar düşeceği tahmin ediliyor.
Petrol fiyatlarında neden bu kadar hızlı bir gerileme yaşandı? Fiyatlarda ki azalmaya rağmen petrolihraç eden ülkeler üretimlerini azaltmadı. Örneğin Suudi Arabistan, 12 aylık süre içerisinde petrol ihracatını yüzde 7 oranında arttırdı. Ayrıcaambargoların kaldırılması ile birlikteİran’a petrol piyasasına dönüşü,dünya petrol üretiminin ilk etapta günlük 500 bin varil artacak olması. Yapılacak yatırımlarla birlikte bu rakam bir milyon varile çıkacak. ABD kırk yıldan beri uyguladığı petrol ihracat yasağını geçtiğimiz günlerde kaldırdı. Son dönemlerde Kaya gazı üretimini arttırmış olan ABD petrol fiyatlarının aşağı yönlü hareketi ile üretimini sınırlanmış olsa bile arz miktarını arttırmaktadır. ABD hükümeti petrol üretiminde günlük üretimin 9,1 milyon varilden 8,5 milyon varile gerilemesini beklemektedir.
Hali hazırda bir petrol arz fazlalığının yaşandığı durumda, bu artış fiyatların daha da gerilemesinin en önemli nedeni olarak değerlendirilebilir. Küresel piyasalarda yaşanan durgunluk ve Çin’den gelen kötü haberler önümüzdeki günlerde petrol talebinde ciddi bir artış yaşanmayacağını gösteriyor. Hem arzdaki artış hem büyüme hızındaki düşüş ve dolayısı ile talepteki daralma petrol fiyatlarındaki düşüşün temel nedenlerini oluşturmaktadır.
Düşük fiyatların etkileri ne olacak? Herşeyden önce petrol ihracatçısı ülkelerin gelirlerinde ciddi azalma meydana gelecek.Son otuz yıl içerinde yaşanan petrol fiyatlarındaki yüzde 10’luk bir gerileme, Rusya, Ortadoğu ve Kuzey Afrika ülkelerinde yüzde 1-2,5 arasında bir küçülmeye yol açmıştı. Bu gün petrol çıkarma maliyeti en düşük ülkelerde dahi, hem bütçe açığı hemde cari açık sorunun başladığını söyleyebiliriz. S. Arabistan, Katar, BAE gibi ülkelerde harcamaları azaltıcı tedbirler alınması bunun ilk işareti olarak düşünülebilir.
Fiyatlardaki düşüşün daha net etkisini döviz piyasalarında görebiliriz. Petrol ve doğal gaz ihraç eden ülkelerin paraları bu süreçte hızlı bir değer kaybına uğruyor. Ruble en çok değer kaybeden para birimleri arasında. Meksika, Venezüella Brezilya ve diğer petrol ihracatçısı ülkelerinde para birimleri Dolar ve Euro karşısında hızla değer kaybediyorlar. Geçtiğimiz Ayında Döviz kurunu dalgalanmaya bırakan Azerbaycan’da kur değişiminden en çok etkilenen ülkeler arasında yer aldı. Manat bir ay içerisinde yüzde 33 değer kaybetti. S. Arabistan gibi sabit döviz kuru uygulayan ülkelerde döviz kuru değişmemekle birlikte, azalan döviz rezervleri uzun vadede devalüasyonu zorunlu kılabilir.
Düşen fiyatlar, petrol ithalatçısı ülkelerde enerji maliyetinin azalması nedeni ile hem cari denge üzerinde hem de enflasyon üzerinde olumlu etkiler yaratacaktır. Ancak Petrol ihracatçısı ülkeler açsından 2016 yılı hem büyüme hızının yavaşlaması ve borçlanma gereğinin artması hem de döviz kurlarındaki artışın yaratacağı enflasyon nedeni ile oldukça sıkıntılı geçeceğe benziyor.
